12 kwietnia 1961 roku Jurij Gagarin odbył pierwszy w historii lot w przestrzeni kosmicznej

Do 12 kwietnia 1961 roku nikt nie dokonał wyczynu wysłania człowieka w kosmos. Jednak Związek Radziecki zmienił ten stan rzeczy, wysyłając Jurija Gagarina na pokładzie statku kosmicznego Wostok 1. Ten historyczny lot zapoczątkował nową erę w badaniach kosmosu i stanowił istotne zwycięstwo ZSRR w rywalizacji z USA o dominację technologiczną i ideologiczną.

Po zakończeniu II wojny światowej Stany Zjednoczone i Związek Radziecki stały się dwoma głównymi światowymi mocarstwami o różnych przekonaniach społecznych. USA opowiadały się za kapitalizmem, kładąc nacisk na indywidualny wysiłek, natomiast Związek Radziecki był krajem socjalistycznym, podkreślającym znaczenie wysiłku zbiorowego. Wszystko to prowadziło do rywalizacji pomiędzy dwoma państwami na wielu frontach.

Przestrzeń kosmiczna stała się nowym polem walki między Stanami Zjednoczonymi a Związkiem Radzieckim. Kontrola kosmosu oznaczała przewagę militarną i propagandową dla danego państwa. W 1957 roku Związek Radziecki wystrzelił pierwszy sztuczny satelitę, Sputnika, co wywołało zamieszanie na całym świecie. Stany Zjednoczone odpowiedziały wysyłając swojego satelitę, Explorer 1, rok później. Obie strony kontynuowały swoje badania kosmiczne, a ich celem stało się wysłanie człowieka w kosmos.

Związek Radziecki ponownie przewyższył Stany Zjednoczone, wysyłając Jurija Gagarina na orbitę wokół Ziemi w 1961 roku. Oficjalnie USA pogratulowały Związkowi Radzieckiemu, ale wewnętrznie poczuli się upokorzeni i pod presją publiczną starali się dorównać swojemu rywalowi. Pięć dni po locie Gagarina, USA wspierane przez CIA dokonały inwazji na Kubę, która zakończyła się klęską i jeszcze bardziej upokorzyła Stany Zjednoczone.

Po tym, jak Stany Zjednoczone postawiły sobie za cel wysłanie człowieka na Księżyc, prowadzony był program Apollo, który doprowadził do pierwszego lądowania na Księżycu przez astronautów Apollo 11 w 1969 roku. Stany Zjednoczone kontynuowały swoje badania kosmiczne, wysyłając załogowe misje wahadłowców kosmicznych i rozwijając prywatny sektor kosmiczny.

W międzyczasie Rosja skupiła się na rozwijaniu programów stacji kosmicznych, co doprowadziło do uruchomienia stacji kosmicznej Mir w 1986 roku. Mir był w stanie utrzymać załogę na orbicie przez wiele lat i był platformą badawczą dla wielu eksperymentów naukowych. W 2000 roku Rosja połączyła siły z innymi państwami, w tym z USA, aby rozpocząć budowę Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS). ISS pozostaje na orbicie do dziś i jest kontynuacją długiej historii eksploracji kosmosu.

Wostok 1 i R-7

Rosyjska rakieta R-7, pierwotnie zaprojektowana do dostarczania broni jądrowej do USA, została zaadaptowana do misji kosmicznej, która wyniosła Jurija Gagarina i Wostok 1 na orbitę. Gagarin, z wykształcenia pilot wojskowy i jednym z 20 wybranych do pierwszego programu szkolenia kosmonautów, został wybrany ze względu na swoją wiedzę i niewielki wzrost.

Statek kosmiczny Wostok 1 składał się z ciśnieniowej kuli o średnicy 2 metrów oraz modułu wyposażenia z elektroniką i silnikami odrzutowymi. Gagarin miał wystarczająco dużo jedzenia i zapasów, aby przetrwać 10 dni, gdyby zawiodły silniki powrotne.

Start Gagarina odbył się z kosmodromu Bajkonur w Kazachstanie, którego nazwa została zmieniona, aby zmylić Zachód co do jego prawdziwego przeznaczenia. Po starcie Gagarin krzyknął „Poyekhali!” („Let’s roll!”) przez radio i mógł zobaczyć Ziemię przez pojedyncze okno w pobliżu swoich stóp. Gagarin miał możliwość ręcznego przejęcia kontroli nad statkiem kosmicznym w sytuacji awaryjnej.

Podczas powrotu do Ziemi moduł wyposażenia nie odłączył się całkowicie i pozostał przymocowany do kapsuły Gagarina za pomocą przewodu, co spowodowało obrót statku i doświadczenie przez Gagarina niespodziewanej siły 8 G. Jednakże, dzięki doświadczeniu i przytomności, był w stanie zachować kontrolę nad statkiem kosmicznym. Gagarin katapultował się z Wostoka 1 na wysokości około 7 kilometrów nad Ziemią i wylądował bezpiecznie.